Nutrikosmetyki – nowa podgrupa suplementów stosowanych w medycynie estetycznej.
czwartek 20.04.2023
Nutrikosmetyki- nowa podgrupa suplementów
Na przestrzeni ostatnich lat dostrzegalny jest gwałtowny wzrost suplementów na rynku światowym. Szacuje się, że w Polsce około 20% populacji stosuje suplementy diety. W związku z tak dużym zainteresowaniem stale wykonywane są badania dotyczące znaczenia wpływu suplementów diety na zdrowie. Powoduje to istotne różnice zdań wśród wielu specjalistów m.in. farmaceutów, lekarzy, dietetyków czy fizjologów. Zażywanie suplementów diety dotyczy zarówno osób zdrowych, jak i chorych. Często sięgają po nie sportowcy,ludzie starsi czy osoby żyjące w szybkim tempie, niemające czasu na racjonalne żywienie. Suplementy przez wielu ludzi są stosowane jako uzupełniacze farmakoterapii bądź też są zażywane z zamiarem poprawienia wyglądu skóry lub urody. Naukowcy na całym świecie wyrażają pogląd (np. zalecenia dla ogółu populacji w formie Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej stworzonej przez Instytut Żywności i Żywienia), że najważniejszym sposobem zmniejszenia ryzyka chorób i utrzymania dobrego zdrowia jest zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna [1],[2].
Znanych jest wiele chorób, które związane są z zaburzeniami wchłaniania, złym wchłanianiem, niedoborem składników odżywczych, witaminowych lub białkowych mających wpływ na objawy nie tylko ogólnoustrojowe (np. biegunka, niedokrwistość, chudnięcie), ale także na objawy kliniczne spoza przewodu pokarmowego. Do nich należą m.in. różne zmiany skórne, takie jak np. afty, obrzęki, wybroczyny, zapalenia skóry. W związku z tym zainteresowanie suplementami diety, które mogłyby skutecznie uzupełnić niedobory i zapotrzebowanie na nowe specjalne niezbędne składniki odżywcze produktów spożywczych ciągle wzrasta[3],[4]. Dodatkowo suplementacja preparatami wzbogaconymi wspomaga uzupełnianie niedoborów powstałych w wyniku niewłaściwie zbilansowanej, codziennej diety, co w wielu przypadkach jest koniecznością[5].
Nutrikosmetyki to środki spożywcze zawierające takie składniki żywności, które wpływają na wygląd skóry, paznokci czy włosów. Składniki te lub ich pochodne, działają podobnie do składników wchodzących w skład kosmetyków, ale dostarczane są organizmowi drogą pokarmową. Po podaniu doustnym nutrikosmetyki mają za zadanie wspomagać prawidłowe funkcjonowanie skóry i jej przydatków, oraz korzystnie wpływać na ich wygląd i ogólną kondycję. Zawarte w takich preparatach odpowiednio wspomagające związki (utrzymujące naszą skórę w dobrej formie)mogą m. in. o wiele lepiej się wchłaniać i być bardziej stabilne w świetle przewodu pokarmowego[6].
Najczęściej suplementy diety-nutrikosmetyki, zawierają biologicznie związki aktywne takie jak: witaminy z grupy B, witaminy A, C, E, peptydy, lipidy, antyoksydanty, mikro- i makroelementy (np. krzem i cynk), enzymy (np. papaina, laktaza), aminokwasy (np. cysteina, cystyna, metionina, tauryna, L-arginina, tryptofan), probiotyki i prebiotyki (np. kultury bakteryjne, inulina,drożdże), niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (np. kwasy eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA), kwas γ-linolenowy i tran rybi[7]. Duża grupa z nich to także substancje pochodzenia naturalnego – roślinnego (np. polifenole, katechiny, flawonoidy, szczególnie kemferol, kwercetyna, rutyna) w tym oleje roślinne i inne składniki pochodzenia roślinnego np. aloes (AloeVera), olej z nasion ogórecznika lekarskiego (Boragoofficinalis), ekstrakt z guarany (Paulliniacupana), ekstrakt z zielonej herbaty (Camelliasinensis) i inne.[8] Wyróżnione ekstrakty zawierają m.in. substancje o działaniu przeciwzapalnym, antyoksydacyjnym, uszczelniającym naczynka, łagodzącym, wygładzającym oraz są szczególnie bogate w wiele naturalnych przeciwutleniaczy[9],[10].
Do ważnych składników suplementów diety aktywnych biologicznie wobec skóry zaliczamy witaminę A, w skład której wchodzi grupa organicznych związków chemicznych takich jak: retinol(alkoholowa forma witaminy A) i inne: kwas retinowy (forma kwasowa), retinal (forma aldehydowa), pochodne estrowe retinolu (octan i palmitynian). Retinol i jego pochodne występują przede wszystkim w tłuszczach pochodzenia zwierzęcego: mleku i wątrobie. Proaktywność witaminy A wykazuje także β-karoten nazywany prowitaminą A występującą w produktach roślinnych. Retinol wraz z pochodnymi witaminy A wykazują szereg różnorodnych funkcji w ustroju. Do najważniejszej ich roli należy regulowanie prawidłowego funkcjonowania naskórka(działanie normalizujące w procesach różnicowania keratynocytów), wpływ na ogólną regenerację skóry (przyspieszają odbudowę naskórka)[11]. Dodatkowo retinoidy wpływają na czynniki wzrostu i procesy metabolizmu komórkowego, syntezy białek i podziałów komórkowych. Prowadzi to do wzmocnienia funkcji ochronnej naskórka, poprawy struktury warstwy rogowej i zmniejszenia przeznaskórkowej utraty wody – TEWL (TransepidermalWaterLoss)[12]. W związku z tym niedobory witaminy A w skórze powodują wzmożone rogowacenie mieszkowe z często towarzyszącą uogólnioną suchością skóry[13]. Retinoidy regulują również procesy różnicowania i rogowacenia keratynocytów, poprzez zmniejszenie ich przylegania, oraz pobudzają angiogenezę i syntezę kolagenu[14]. Znalazły więc zastosowanie w licznych problemach skórnych m. in. trądzikach oraz stanach trądzik podobnych,, łuszczycy, atopowym zapaleniu skóry (AZS), fotostarzeniu, zaburzeniach rogowacenia skóry, owrzodzeniach, brodawkach, naskórkowych stanach przedrakowych, białaczce promielocytowej, czyraczności,czerniakach złośliwych, liszajach twardzinowych, płaskich i zanikowych, łupieżu czerwonym mieszkowym,kłykcinach kończystych, rogowaceniu mieszkowym, dłoni i stóp, rybiej łusce zwykłej i pęcherzowej, co potwierdzone zostało w licznych publikacjach naukowych[15].
Prozdrowotne komponenty suplementów diety to nie tylko witaminy, składniki mineralne (w tym żelazo, magnez, cynk, wapń), pro- i prebiotyki, błonnik, białka sojowe, izoflawony (np. genisteina), melatoniny, biosteronu (DHEA), ale także niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT w tym n-3 i n-6). [16] Wyższe wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6), a przede wszystkim niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (α- linolenowy i kwas linolowy) pełnią istotną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu i rozwoju organizmu człowieka. Niedobór NNKT powoduje, osłabienie naturalnej odporności skóry [17]. Zawarte w mięsie i oleju ryb kwasy tłuszczowe omega-3 (łosoś, rekin, makrela) oraz pozyskiwane z roślin pestkowych kwasy omega-6 (np. olej ze słonecznika, winogron, pestek czarnej porzeczki) stanowią istotny składnik pokarmowy wpływający na prawidłowe funkcjonowanie skóry. Główną rolą NNKT jest zapewnienie odpowiedniej elastyczności, struktury i funkcjonalności błon komórkowych w organizmie. Ważnym aspektem prozdrowotnym jest także ich udział w syntezie śródkomórkowych lipidów w warstwie rogowej naskórka[18]. Niektóre badania uzasadniają włączanie suplementacji olejów rybich i roślinnych jako terapii uzupełniającej standardowe postępowanie u chorych na atopowe zapalenie skóry. Interesującym rodzajem olejów rybich w suplementacji jest olej z rekina. Oprócz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 stanowiących zaledwie 5% preparatu, zawiera duże ilości skwalenu i alkilogliceroli, które dawniej były używane w leczeniu ran, infekcji pokarmowych i oddechowych. Posiada udowodnione działanie ochronne przed infekcjami grzybiczymi i bakteryjnymi co wskazuje na celowość zastosowania tego oleju w suplementacji u chorych na AZS, którzy z racji zaburzeń bariery skórnej i suchości są na takie infekcje szczególnie narażeni[19].
W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań dotyczących oceny wpływu diety w zapalnych chorobach skóry. W 1991 roku Steward i wsp. w swoim badaniu przedstawili zahamowanie procesów zapalnych, oraz poprawę stanu skóry u dzieci w wieku 2-4 lat chorych na AZS poprzez podawanie im 3g oleju roślinnego zawierającego kwas linolenowy na dobę. Zauważalne złagodzenie objawów wystąpi po czterech tygodniach suplementacji[20]. W innym badaniu w którym rozpatrywano zapadalność na AZS dzieci matek otrzymujących w ciąży preparaty olejów rybich, stwierdzono znacznie łagodniejsze przebieg schorzenia skórnego [21]. Badacze oceniający wpływ doustnej suplementacji kwasami omega-3, -6 i -9, witaminą E, cynkiem i preparatami multiwitaminowymi u 19 respondentów w wieku 17-43 lat ze stwierdzoną średnią lub ciężką postacią wyprysku atopowego, również wykazali poprawę stanu skóry u 14 badanych po 16 tygodniach[22].
Według najnowszych rekomendacji zaleca się stosowanie suplementów z niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, a zwłaszcza z kwasami omega-3 w celu poprawy ogólnej kondycji skóry w ochronie organizmu przed wnikaniem substancji z zewnątrz[23]. Tą ochronną barierę zawdzięczamy specyficznej strukturze i składzie skóry. Znaczącą funkcję spełniają tutaj keratynocyty oraz lipidy. Odpowiadają one za utrzymanie właściwego nawilżenia skóry poprzez tworzenie kompleksów lipidów naskórkowych w których skład wchodzą głównie ceramidy, wolne kwasy tłuszczowe, sterole, a także fosfolipidy i skwalen[24].
W badaniu dotyczącym efektywności działania kapsułek z olejem z wiesiołka (bogate w kwas γ-linolenowy) aplikowanym codziennie w ilości 3×500 mg przez 12 tygodni, uzyskano zasadniczą poprawę takich parametrów skóry jak: elastyczność, gęstość, nawilżenie, szorstkość[25]Inne badanie dotyczące stosowania oleju konopnego w ilości 30 ml przez 8 tygodni u osób ze skórą atopową wykazało poprawę, głównie w zakresie typowych objawów atopii, takich jak świąd i suchość skóry.[26] W trakcie leczenia wielu chorób, w tym dermatoz wykorzystywany jest także aloes zwyczajny (Aloevera). Badania kliniczne stosowania wewnętrznie żelu aloesowego, uzyskiwanego z miąższu liścia, wykazały znaczne spłycenie zmarszczek, zwiększenie wytwarzania prokolagenu i elastyczności skóry[27].
Autor
[1]N.Baranek i wsp.,Aplikacje m-zdrowie część 1. ,,Nauki Inżynierskie i Technologie”,nr 1/2017, s. 9-26
[2]Nowe trendy w diecie pod redakcją K.L. Krzystyniaka, J. Klonowskiej, Wyd. Wyższej Szkoły Inżynierii i Zdrowia w Warszawie, Warszawa 2019, s.80-89.
[3]V. Maienschein,Nastolatki jako grupa celowa, trendy w kosmetykach dla generacji Internetu. ,,SOFW-Journal” ,Wydanie Polskie, nr 1/2008, s. 27-29.
[4]H. Gollnick, W. Cunliffe, D. Berson, et al., Management of acne: a report from a global Alliance to improve outcomes in acne. ,,Journal of the American Academy of Dermatology”,nr 49/2003, s. 1-37.
[5]K. Stoś, i wsp., Suplementy diety jako źródło składników o działaniu odżywczym i innym fizjologicznym. „Żywienie Człowieka i Metabolizm”,nr 34/2007, s. 1036-1040.
[6]Nowe trendy w diecie, pod redakcjąK.L. Krzystyniaka,J. Klonowskiej, op.cit.s.80-89.
[7]M. Amato, C. Giordano, M.Pitrone, A. Galluzzo, op.cit, s.1-8.
[8]M.C. Amato, C. Giordano, Visceral adiposity index: an indicator of adipose tissue dysfunction. ,,International Journal of Endocrinology”,nr 73/2014, s.8-27.
[9]L. Han iwsp. at al., Visceral adiposity index score indicated the severity of coronary heart disease in Chinese adults. ,,Diabetology & Metabolic Syndrome”,nr 6/2015, s. 1-6.
[10]B., Jabłonowska-Lietz i wsp. New indexes of body fat distribution, visceral adiposity index, body adiposity index, waist-toheight ratio, and metabolic disturbances in the obese. ,,Kardiologia Polska”, nr 75/ 2017, s. 1185-1191.
[11]S. J. Miller:Nutritional deficiency and the skin. ,,Journal of the American Academy of Dermatology”, nr 21/1982, s. 1-30.
[12]O.Sorgiwsp. at al., Proposed mechanisms of action for retinoid derivatives in the treatment of skin aging. “Journal of Cosmetic Dermatology”, nr. 4/2005, s. 237-244
[13]J. L. Bolognia i wsp., Dermatology. Second Edition. W: Mosby Elsevier, London 2008, s. 664- 665, s. 1935-1948.
[14]H.Bojarowicz, A.Płowiec,Wpływ witaminy A na kondycję skóry. ,,Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 91/2010, s. 352-356.
[15]Z. Adamski, A. Kaszuba,Dermatologia dla kosmetologów. ,ElsevierUrban&Partner, Wrocław 2011 s 77-124
[16]T.Wolski, I.D. Karwat., A.Najda, Kontaminacja i suplementacja żywności a zdrowie. ,,Postępy Fitoterapii”, nr 1/2005, s. 35-41.
[17]H. Bojarowicz, B.Woźniak, Polyunsaturated fatty acids and their influence on skin condition. ,,ProblemyHigienyiEpidemiologii”, nr 89/2008, s.471-475.
[18]E. Boelsma, F.Hendriks, L.Rosa, Nutritional skin care: health effects of micronutritients and fatty acids. ,,The American Journal of Clinical Nutrition”, nr 73/ 2001, s. 853-864.
[19]R.Nowicki, W. Barańska-Rybak, Olej z wątroby rekina jako terapia wspomagająca w atopowym zapaleniu skóry. „Polski Merkuriusz Lekarski”, nr 22/2007, s. 312-313.
[20]J. Steward,P. Morse M. Moss: at al., Treatment of severe and moderately severe atopic dermatitis with evening primrose oil (Epogam): a multicentre study. ,,The Journal of Nutrition”, nr 2/1991, s. 9-15.
[21]A. J. Dunstan, T. A. Mori,A. Barden,Fish oil supplementation in pregnancy modifies neonatal allergen-specific immune responses and clinical outcomes in infants at high risk of atopy: a randomized, controlled trial. ,,The Journal of Allergy and Clinical Immunology”,nr 112/2003, s. 1178-1184.
[22]B. B. Eriksen, D.L. Kare,Open trial of supplements of omega 3 and 6 fatty acids, vitamins and minerals in atopic dermatitis. ,,Journal of Dermatological Treatment”,nr 17/2006, s. 82-85.
[23]M.Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski. Wydawnictwo IŻŻ, Warszawa 2012, s. 76-87
[24]A. Szmurło,Rola lipidów naskórkowych w prawidłowym funkcjonowaniu bariery naskórkowej. ,,Dermatologica”, nr 7/2006, s.53-56.
[25]R.Muggli, Systematic evening primorse oil improves the biophysical skin parameters of healthy adults.,,International Journal of Cosmetic Science”, nr 27/2005, s. 243-249.
[26]G. Primavera, E. Berardesca, Clinical and instrumentalevaluation of food supplement in improving skin hydration. ,,International Journal of Cosmetic Science”,nr 27/2005, s. 199-204.
[27]S. Cho, S. Lee, at al., Dietary Aloe Vera Supplementation Improves Facial Wrinkles and Elasticity and It Increasesthe Type I Procollagen Gene Expression in Human Skin in vivo. ,,Annals of Dermatology”,nr 21/2009, s. 6-11.
Tagi:
